مقاله وظایف کارگردان word دارای 30 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله وظایف کارگردان word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله وظایف کارگردان word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله وظایف کارگردان word :

ترونی گوتری گفته است اگر میخواهیدیاد بگیرید که چگونه نمایشنامه ای را کارگردانی کنیدپیش از هر کاری باید یک گروه بازیگر را بیابید که با دلگرم مایل به همکاری با شما باشند و در تمام مراحل خلق نمایش به کارشان ادامه دهند. این مراحل باید بارها و بارها با موفقیت و شکست تکرار شودتا کسی که در آینده میخواهد کارگردان موفقی بشود چیزهای فراوان بیاموزد. کتابهای ارزشمند بی شماری وجود دارند که به تشریح اصول بازیگری کارگردانی و تکنیکهای تئاتر میپدازند.این کتابها همانگونه که ابزار برای یک مکانیک ضروری است برای کارگردانی مفید و حیاتی بشمار می آیند اما هرگز نمی توانند جایگزین تجربه عملی خود او شوند. کتابها معمولا خلاصه ای از دستورعملها و مجموعه ای از عقاید اشخاص گوناگون درباره نمایش و نیز اهداف و شیوه های کار آنهاست ولی موضوع کتاب حاضر بررسی و شناخت وظایف کارگردان و تحقیقی نسبتا فراگیر و همه جانبه در باره زمینه های خلاق این کار می باشد. در دوران معاصر کارگردانان درصدد دستیابی به دو چیز بودندهستند:
قدرت واعتبار. بعضی از آنها به قدری محبوب و با نفوذ هستند که نامشان تما شاگران بسیاری را برای دیدن یک کار هنری اصیل که ماهرانه اجرا میشودبه سالن ها می کشاند. بعضی ها به خاطر مهارت در اجرای نوع خاصی از نمایشنامه های گوناگون از خاق بدیع آثار کلاسیک گرفته تا اجرای نمایشنامه های جذیذ که هردو از لحاظ تم و فرم اجرا بسیار گیرا و حیجان انگیز هستند. امروزه کارگردانان فقط به خاطر خلاقیت هنر مندانه اش اعتبار دارد نه به جهت آنکه صرفا سازمان دهنده بازیگران و صحنه است. او نمایشنامه را در مسیر خلاق قرار میدهد به طوری کهابعاد این خلاقیت از محدوده متن نمایش فراتر میرود. او روی صحنه به نمایشنامه جان میبخشد در حالی که متن از این ویژگی بر خوردار نیست. عظمت بخشیدن به جهات مثبت و از بین بردن عیوب و محدودیت های موجود در متن نمایش به کمک بازیگران جامه ای از معنا و احساس را به آن میپوشاند. بی تردید این جنبه ها تا زمانی که بازیگران آن را به اجرا در نیاورند صرفا اندیشه ای نهان در متن نمایشنامه است. امکانات تئاتری هرگز چندان زیاد نبوده است. کارگردان یک انسان خلاق قرن بیستم میباشد یک مجری سازمان دهنده و هنرمند که ضرورت موجودیتش در تئاتر معاصر نهفته است.
تئاتر معاصر شدیدا از آداب و معیارهای گزشته خود بهره میگیرد. درزمان ما کارگردان همه آن وظایفی را مه در گذشته و نسلهای پیشین به عهده افراد گوناگونی مانند مانندنمایش نامه نویس مدیران طراحان صحنه و حتی کشیشهای عالی رتبه بوده است خدش به تنهایی انجام می دهد. کارگرذان تئاتر نمی تواند از تجاربی که طی قرنها بدست آمده است اجتناب ورزد باید از کیفیت تئاترها نمایشنامه بازیگران و تماشاگران دوره های پیش اطلاعات و دانش کافی داشته باشد و با آنها احساس همدلی کند. هیچ چیز مثل حالت شیوه بیان و بافت زندگیروزمره ما زود عوض نمیشود. تئاتر یک پدیده متغیر است و به حوادث ناپایدار زندگی میپردازد.با این همه ما معمولا آن نمایش نامه هایی را ترجیح میدهیم که با گذشت زمان باقی خواهد ماند زیرا از حقایق فلسفی ثابت و پایدار فطرت انسان سخن میگوید و در این رابطه فرم آنها-چه تراژدیچه کمدی-برای ما تفاوتی نخواهد داشت.تئاتر بایددرارتباط با زندگینوجو و آمیزه ای از آن باشد وآنهایی که به اینهنر می پردازند لازم است نسبت به تحولات زندگی و هنر حساس باشند. آثاری بوجود نیاورندکه از هنر و زیبایی دور باشد. تئاتر عبارت است از حیات بخشیدن به آن قسمتهایی از زندگی که ماعلاقه مند به دیدن دوباره آنها هستیم یا به عنوانچیز نو از آن لذت ببریم و به اعتقادات خود یقین بیشتری پیدا کنیم و یا صرفا به فهم تازه ای از آن میرسیم.

  مقاله مثلثات word دارای 10 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله مثلثات word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله مثلثات word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله مثلثات word :

مثلثات
واژه مثلثات «Trigonomently» در زبان یونانی از دو کلمه «Tplypuoo» و «tpov» که به ترتیب «مثلث» و«اندازه‌گیری» هستند، مشتق شده است.
موضوع این رشته از ریاضیات، بررسی روابط اضلاع و زاویه‌های مثلث می‌باشد.
نمونه زاویه:
زاویه توسط دوران یک خط مستقیم حول یک نقطه ثابت روی آن خط، مرسوم به راس بدست می‌آید.
در این مرحله سه واحد که برای اندازه‌گیری زاویه بکار می‌روند، می‌پردازیم.
الف) درجه ب) گراد ج) رادیان
الف) درجه: یک درجه، زاویه‌ای است که از دوران نیم‌خطی مانند OA حول نقطه O به اندازه 1:360 یک دوران کامل بدست می‌آید. برای نشان دادن اندازه یک زاویه از علامت o استفاده می‌کنیم.
ب) گراد: ‌یک گراد،‌ زاویه‌ای است که توسط دوران نیم‌خطی مانند OA حول نقطه O به اندازه 1:400 یک دوران کامل بدست می‌آید. برای نشان دادن اندازه یک زاویه به گراد از علامت gr استفاده می‌کنیم.
ج) رادیان: فرض کنید که در دایره‌ای به مرکز O، OB از دوران حول نقطه O از شعاع OA بدست می‌آید. به طوری که طول کمان AB برابر با شعاع دایره گردد. زاویه دلیل اینکه رادیان نامیده می‌شود، این است که این واحد مستقل از شعاع است، زیرا چنانچه که می‌دانید نسبت محیط دایره به قطر آن، مقداری است ثابت و این مقدار ثابت را به « » نشان می‌دهند. اگر شعاع دایره L فرض شود، (L بر حسب یکی از واحدهای اندازه‌گیری طول مثلاً متر می‌باشد)، خواهیم داشت:
محیط دایره =



= محیط دایره = اندازه محیط دایره بر حسب رادیان

طول کمانی برابر با شعاع دایره

بنابراین محیط در دایره رادیان می‌باشد و یا هر رادیان محیط دایره است. برای نوشتن اندازه زاویه بر حسب رادیان از علامت اختصاری rad استفاده می‌شود.
تبدیل واحدهای اندازه‌گیری به یکدیگر:

نسبت‌های مثلثاتی یک زاویه:
در دایره مثلثاتی داریم:

در مثلث قائم‌الزاویه OHM داریم:

یادآوری: در مثلق قائم‌الزاویه ABC داریم:






0 کمان تابع مثلثاتی
0 -1 0 1 0

1 0 -1 0 1

0
0
0


0
0


جدول زیر تغییرات نسبت‌های مثلثاتی یک کمان (زاویه) را وقتی از تا تغییر کند، نشان می‌دهد.
روابط بین نسبت‌های مثلثاتی
در مثلث قائم‌الزاویه OHM داریم:

با توجه به تشابه دو مثلث قائم‌الزاویه OAC, OHM داریم:

با توجه به تشابه دو مثلث قائم‌الزاویه OBD, OH"M داریم:

با توجه به روابط (1)، (2) و(3) داریم:

با فرض اینکه sina0 دو طرف رابطه sin2a + cos2a=1 را بر sin2a و با فرض cosa0 دو طرف رابطه را بر cos2a تقسیم می‌کنیم. داریم:

  مقاله رئالیسم و آموزش و پرورش word دارای 35 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله رئالیسم و آموزش و پرورش word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله رئالیسم و آموزش و پرورش word

رئالیسم و آموزش و پرورش  
ارسطو : بیانگذار رئالیسم  
ارسطو در تاریخ آراء تربیتی  
مبنای رئالیسم ارسطویی  
مابعدالطبیعه رئالیسم  
ارزش شناسی رئالیستی  
اهداف آموزش و پرورش رئالیستی  
مفهوم رئالیستی مدرسه  
برنامه درسی رئالیستی  
روشهای تدریس رئالیستی  
رابطه معلم و شاگرد در آموزش و پرورش رئالیستی  
نتیجه گیری  

رئالیسم و آموزش و پرورش

رئالیسم نیز همچون ایدئالیسم یکی از ماندگارترین فلسفه های دنیای غرب است. رئالیستها ، برخلاف ایدئالیستها ، اظهار می دارند که اعیان اشیاء ، قطع نظر از آنکه موضوع ادراک ما واقع شوند یا نه، وجود دارند. مثلاً همین کتابی که به خواندنش مشغولید به عنوان شیء فی نفسه وجود دارد، و وجود آن به ادراک شما از آن یا کاربردش بستگی ندارد. حتی اگر این متن را مطالعه نمی کردید، باز هم وجود
می داشت. آموزه های عمده رئالیسم به قرار زیرند

ما در جهانی متشکل از وجود حقیقی زندگی می کنیم که در آن امور گوناگونی همپون اشخاص و اشیاء وجود دارند
اعیان جهان واقع ، قطع نظر از کاربرد آنها به دست ما ، وجود دارند
با بهره گیری از عقل ممکن است شناختی درباره این اعیان به دست آورد
معرفت درباره این اشیاء ، قوانینی که بر آنها حاکم است ، و روابط آنها با یکدیگر مطمئن ترین راهنمای سلوک آدمی است

به طور خلاصه، رئالیسم را می توان به عنوان موضعی فلسفی تعریف کرد که به وجود نظامی عینی از واقعیت و امکان دستیابی انسان به معرفت درباره آن واقعیت قایل است. افزون بر این ، رئالیسم توصیه و تجویز می کند که ما باید رفتار خویش را با چندین معرفتی هماهنگ کنیم

در حالی که یافتن مظاهر ایدئالیسم در آموزش و پرورش معاصر دشوار است، مثالهای آموزش و پرورش رئالیستی فراوانند. مثلاً برنامه درسی موضوع محور که در بسیاری از مدارس متوسط و دانشکده ها یافت می شود، از مجموعه های متمایز دانش مانند، تاریخ ، زبان، ریاضی، علوم و غیره تشکیل می شود. این موضوعات درسی گوناگون مبین کاوش بدقت سازمان یافته و نظامدار بشر درباره واقعیت هستند. دانش آموزان دبیرستانها و دانشجویان دانشگاهها به مطالعه کتبی می پردازندکه به دست صاحبنظران رشته های تخصصی نوشته شده اند، یا در کلاسهای درسی ای حضور می یابند که متخصصان رشته های مختلف در آنها به تدریس می پردازند. این فصل به بررسی اصول بنیادی رئالیسم می پردازدو دلالتهای ضمنی آن را برای آموزش و پرورش تحلیل می کند. اما قبل از پرداختن به این کار، نخست ریشه های تاریخی رئالیسم را به آن صورت که به دست ارسطو ، فیلسوف یونان باستان ، بیان شده است بررسی خواهیم کرد

ارسطو : بیانگذار رئالیسم

رئالیستها مانند ایدئالیستها گوناگونند. مثلاً رئالیستهای کلاسیک سرچشمه اندیشه های فلسفی خود را افکار فلسفی یونان باستان می دانند. رئالیستهای علمی ، علوم طبیعی و روش علمی را مبنای درک واقعیت تلقی می کنند. واقعگرایان الهی (خداباور) ، از جمله تومیستها، موجود مافوق طبیعی برینی را به عنوان خالق جهان طبیعت در نظر
می گیرند. خاستگاه مشترک اقسام رئالیسم آثار ارسطوست. در این قسمت از این تحقیق کلی بر خدمات ارسطو به تاریخ تفکر به عمل می آوریم و سپس مفاهیمی که مبنای مکتب رئالیسم را تشکیل می دهند بررسی خواهیم کرد

ارسطو در تاریخ آراء تربیتی

ارسطو، شاگرد افلاطون ، مدت زمانی معلم اسکندر کبیر، پادشاه یونان بود که بخش اعظم جهان معلوم را تسخیر کرد. اما چیزی که از لحاظ تربیتی اهمیت بیشتری داشته این است که ارسطو در سال 334 قبل از میلاد مدرسه معروف خود لیسه را در آتن بنا نهاد و دربار موضوعات فلسفی ای همچون مابعد الطبیعه ، منطق ، اخلاق و نیز علوم طبیعی مانند هیئت، جانور شناسی و گیاه شناسی به نگارش پرداخت

کار ارسطو در زمینه علوم طبیعی ، مُدرّجی تصاعدی از سیر تکاملی موجودات را توصیف می کند. در پایین ترین سطح قلمرو هستی ، اشیاء بی جان یا جمادات همچون سنگها و کانیها قرار دارند. در مرحله بالاتر ، گیاهان و رسُتنیها واقع شده اند که هر چند در مقایسه با جمادات ، زنده تلقی می شوند، ولی بسیاری از قوای حیوانات را ندارند. در قلمرو حیوانات ، سیر پیوسته ارتقا در جهت بالا به سوی انسان که به دلیل برخورداری از عقل در رأس این سلسله مراتب واقع می شود، امتداد
می یابد. با این توصیف مختصر از پدیده های طبیعی ، تمایل ارسطو به طبقه بندی و مقوله بندی موجودات مشهود است. رئالیستهای بعدی که طبقه بندی را به عنوان دقیقترین و مفیدترین شیوه تشکل معرفت انسان درباره اعیانی که در واقعیت طبیعی یافت می شوند، تلقی می کردند. به این تمایل تداوم بخشیدند

در اخلاق نیکو ماخُس ارسطو آرمانهای یونانی میانه روی ، هماهنگی ، و توازن راکه هسته ارزش شناسی یا نظریه ارزش رئالیستی را تشکیل می دهند، مورد تأکید قرار داد. سیاست ارسطو همچون جمهوری افلاطون به این تشخیص می رسد که رابطه متقابلی بین انسان خوب و شهروند خوب وجود دارد

ارسطو در طبیعت انسانی ، ثنویت بنیادینی مبنی بر اینکه انسانها دارای نفس یا ذهنی غیر مادی و جسمی مادی هستند، لحاظ می کند. همانند حیوانات پست تر ، انسانها دارای غرایز و نیازهایی جسمانی هستند که به منظور تداوم حیاتشان باید ارضا شوند. برخلاف حیوانات، ذهن یا عقل آدمی به او قدرت اندیشیدن می بخشد. شخصی که براستی تربیت یافته باشد، در هدایت فعل اخلاقی و رفتار سیاسی خویش عقل خود را به کار می اندازد

نظریه اخلاقی ارسطو بر تصور وی از عقلانیت انسان مبتنی است. بشریت، همانند جهان، به سوی هدف از پیش تعیین شده ای به پیش می رود. هدف زندگانی انسان نیل به خوشبختی است که به معنی فعلیت یافتن همه استعدادهای فرد است. از نظر تربیت ، هنرها و علوم لیبرال – یعنی موضوعاتی که ویژه انسانهای آزادند- به تحقق این هدف کمک می کنند زیرا ذهن انسان را تیز می کنند

در قرون وسطی ارسطو را مربیان اسکولاستیک، همچون توماس اکویناس که بین حکمت مشاء و الهیات مسیحیت تلفیقی به وجود آورد ، دوباره کشف کردند. مربیان انسانگرای معاصر مانند رابرت هوچینز ، مورتیمر آدلر ، و هری برودی ، رئالیسم ارسطویی را اساسی مهم برای فلسفه های تربیتی خویش قرار داده اند. پس از این شرح کلی درباره خدمات ارسطو به اندیشه غربی ، اکنون به بررسی مفصل تری درباره فلسفه او و دلالت ضمنی آن برای آموزش و پرورش می پردازیم

مبنای رئالیسم ارسطویی

در حالی که افلاطون توجه خویش را به جهانی مجرد متشکل از ایده های کامل یا «مُثُل» معطوف داشته بود، ارسطو برای مطالعه جهانی همگانی متشکل از پدیده های طبیعی و اجتماعی ، از روش مشاهده مبتنی بر شعور متعارف بهره می گرفت. در نتیج مشاهده پژوهش تجربی ، ارسطو به تدوین نظامی متافیزیکی پرداخت که هستی را شامل اتحاد قوه و فعل تلقی می کرد. در حالی که فعلیت تام و کامل است، قوه فعلیت برای کمال است . ارسطو در تبیین خویش از واقعیت ، از علل چهار گانه سخن می گوید. او علت را به امری تعریف می کند که به نحوی از انحاء در ایجاد امر یا شیء دیگر مؤثر باشد. علت مادی ، یا ماده ، چیزی است که موجود از آن ساخته می شود. ماده به عنوان بنیان جوهری عالم وجود ، نامتعین است، اما قابلیت آن را دارد که به شیء تبدیل شود. صورت ، یا علت صوری ، هیئتی است که به شیء داده می شود. صورت، یا اصل صوری ، طرحی را که به شیء شکل داده و به آن سازمان می بخشد فراهم می کند. از نظر شناخت ، صورت یا ماهیت یک موجود ، موضوع معرفت عقلی است

«ماهیت» به اوصافی اشاره دارد که وجود آنها برای چیستی شیء ضروری است. این اوصاف ذاتی یا شروط ضروری ، علی رغم تغییرات و دگرگونیهایی که در کیفیات عرضی رخ می دهند ، ثابت می مانند

از نظر ارسطو اتحاد ماده و صورت ، تشکیل دهنده جوهر عینی منفرد است. صورت منشاء کیفیات ذاتی یا غیر قابل تغییر شیء ، و ماده مظهر نقصها ، محدودیتها و اوصاف فردی شیء است. علت فاعلی عبارت از عامل موجده ای است که فعل ، یا حرکت از قوه به فعل را فراهم می کند. به عقید ارسطو هم فرایندهای طبیعی ، اعمالی تکاملی هستند که از طریق فعلیت بخشیدن استعدادهایی که بالقوه در ماده وجود دارند امکانات نهفته و بالقوه را محقق می سازند. علت غایی به امری اشاره دارد که به خاطر آن معلول به وجود می آید ، یا شامل جهتی است که شیء به آن گرایش دارد

در سراسر نظام فلسفی ارسطو ، تمایل بارزی به ثنویت – تمایلی به تلقی واقعیت به صورت ترکیبی از دو جزء – دیده می شود. معنی دوگرایی آن است که دو موجود مرتبط به هم وجود دارند ، بی آنکه بتوان یکی از آن دو را به دیگری تأویل کرد. مثلاً نفس و بدن دو موجود [جوهر]مستقلند. ثنویت فلسفی حکایت از آن دارد که واقعیت از دو جزء ذاتی تشکیل می شودکه با وجود آنکه با هم مرتبطند ، از یکدیگر متمایزند. به این ترتیب ارسطو وجود را به عنوان دو عنصر قوه و فعل ، و ماده و صورت در نظر می گرفت. به طوری که بعداً توضیح خواهیم داد، این تصور ثنوی در قبال واقعیت ، تفکر غربی را عمیقاً متأثر ساخت. انسانها به عنوان موجودات مرکبی در نظر گرفته می شوند که از روح و جسم یا ذهن و بدن تشکیل می شوند. این دیدگاه دوگانه درباره ماهیت انسان به تمایزاتی منجر می شود که پیامدهای مهمی برای آموزش و پرورش دارد. دانش را می توان به صناعات نظری و عملی تقسیم کرد. تجربه زیبایی شناختی را می توان از دیدگاه هنرهای زیبا یا هنرهای صناعی مطمح نظر قرار داد. تعلیم و تربیت را می توان تحت دو مقوله لیبرال و حرفه ای مطرح ساخت. در چهار چوب دوگانگیهای ارسطویی ، آنچه که مجرد ، نظری ، زیبا و لیبرال است بر آنچه عملی ، کاربردی ، و حرفه ای است اولویت دارد. در فصل مربوط به عملگرایی ، حمله جان دیوئی را علیه این گرایش که به موجب آن ، واقعیت ، انسان و تجربه بشری بر حسب قلمرو وجودی دوگانه ای در نظر گرفته می شوند بررسی خواهیم کرد

مفهوم جهان ثنوی ارسطویی را همچنین می توان برحسب مقوله های جوهر و عرض ملاحظه کرد. جوهر «عنصر» غایی است، چیزی قائم به ذات خویش که سایر اشیاء از آن ساخته می شوند. جوهر حقیقت بنیادینی است که همه کیفیات اولیه بر آن مبتنی اند. جوهر شامل ماهیت پایدار شیء است که در خلال همه تغییراتی که در اعراض یا خصیصه های قابل ادراک شیء روی می دهند، ثابت می ماند

در تقابل با جوهر ، مراد از عرض تغییرات گوناگونی است که ماهیت شیء را دگرگون نمی کنند، بلکه به آن تشخُص می بخشند. در تحلیلهای مختلف عملگرایی این گزاره مرتباً به چشم می خورد که «واقعیت مدام در حال تغییر است». رئالیست معتقد است که برای سنجش تغییر باید شیء پایدار در حال تغییری وجود داشته باشد. به عقیده رئالیستها چیزی که دستخوش تغییر است، جوهر است، در حالی که خود تغییرات جنبه عَرَضی دارند. مثلاً همه انسانها در طبیعت انسانی که ذات یا جوهر آنها را تشکیل می دهد با هم شریکند. اما افراد خاص از لحاظ نژاد ، قومیت ، وزن و قد مختلف هستند. این خصیصه های شخصی از مقوله اعراضند

  مقاله در مورد آشنایی با پدیده جزیره گرمایی در تهران و تاثیر آن بر ساختمان word دارای 16 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله در مورد آشنایی با پدیده جزیره گرمایی در تهران و تاثیر آن بر ساختمان word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله در مورد آشنایی با پدیده جزیره گرمایی در تهران و تاثیر آن بر ساختمان word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله در مورد آشنایی با پدیده جزیره گرمایی در تهران و تاثیر آن بر ساختمان word :

آشنایی با پدیده جزیره گرمایی در تهران و تاثیر آن بر ساختمان

چکیده
در طی فصل تابستان، در کنار فرآیند جذب پرتو فرابنفش و گسیل فروسرخ، در هر منطقه، سقف ساختمان‌ها، خیابان‌ها و سطوح تیره رنگ، گرما را جذب نموده و با طول‌موج بالا هوا گسیل می‌کنند. با توجه به اینکه نزدیک به تمامی سقف‌ها و خیابان‌ها در تهران تیره‌رنگ هستند، این سطوح تیره‌رنگ حدود نیمی از مساحت تهران را در بر می‌گیرد. این سطوح تیره‌رنگ، گرمای گسیل

شده از سوی خورشید را جذب کرده در خود نگاه می‌دارند. این پدیده باعث افزایش دمای مناطق مسکونی از 2 تا 15 درجه سانتیگراد شده و به نام پدیده جزیره گرمایی شناخته می‌شود. این گرما نه تنها باعث افزایش مصرف انرژی برای خنک کردن ساختمان‌ها می‌شود، بلکه باعث ایجاد آلودگی در جو شده و به‌دلیل مصرف سوخت‌های فسیلی موادی از جمله گاز ازن O3 و ترکیبات زیانبار گوگردی در سطح زمین تولید می‌شود.

پیش گفتار
ساختمان‌های نامنظم و بی‌قاعده ابرشهر تهران، نمایانگر یک جزیره گرمائی مسکونی است. بررسی دمایی تفاوتی حدود 10 تا 15 درجه سانتیگراد را بین مرکز شهر و پیرامون آن نشان می‌دهد، در نتیجه یک ابرشهر آب‌و‌هوای مخصوص و ویژه خود را می‌سازد، که آن‌هم مشکلات خود را در پی خواهد داشت. بررسی‌های ماهواره‌ای ناسا نشان می‌دهد که تمامی ابرشهرهای روی زمین، به دلیل از بین بردن رستنی‌ها و گیاهان و جایگزینی آنها با مصالح، به ویژه تیره رنگ

ساختمانی، دچار چنین مشکلی شده‌اند. در طول روز مواد تیره ساختمانی، گرما را جذب می‌کنند و تا ساعت‌ها پس از غروب آفتاب آن‌ را نگاه می‌دارند. این فرآیند، علاوه بر فرآیند تابش به جسم و گسیل طول موج بلندتر از آن، باعث تشدید هوای گرم در ابرشهر می‌شود. همچنین آلودگی ازن نیز، شهر را به شدت تهدید می‌کند. واکنش‌های شیمیایی که مولکول‌های ازن در سطح زمین را می‌سازد، تهدید جدی برای هوای شهر بشمار می‌رود. هواویزها (ذرات معلق در هوا) تحت تاثیر

پدیده جزیره گرمایی تا 10 درجه سانتیگراد افزایش دما خواهند داشت، فرآیندهای شیمیایی رخ‌داده و مشکل را دوچندان می‌کند. ازن در ماه‌های گرم تابستان بیشتر ایجاد شده و تهدید جدی برای سلامت و تندرستی جانداران است. پروژه مشکلات جزیره گرمایی ابرشهر تهران با سودجستن از اطلاعات ماهواره و داده‌های سطح زمین باید هرچه زودتر به اجرا درآید.

هنگامی که سطح زمین از انبوه رستنی‌ها و گیاهان سبز پوشیده شده و یا خاک آن مرطوب باشد، گرمای جذب شده با تبخیر آب و فراتراوش (تبخیر و تعرق) گیاهان به سرعت جایگزین می‌گردد و گیاهان از طریق برگ‌ها، آب خود را از دست می‌دهند. برخی از نقاط شهر گرم‌تر از نقاط دیگر آن است، این نمایانگر این است که در این مناطق گرمای بیشتری آزاد می‌شود. مناطق مرکزی تهران یک قله گرمایی دارد. گرمای شهر یک فرارفت بالارونده ایجاد کرده که حرکت این سیستم کم‌فشار باعث مکش هوای پیرامونی شهر می‌شود. اگر رطوبت کافی وجود داشته باشد، آنگاه شاهد توفان تندری هم خواهیم بود. در این صورت تشکیل ابر باعث کم شدن دمای شهر و کاهش سرعت فرآیند تشکیل ازن خواهد بود.

ابرشهر تهران راه‌حل‌های زیادی برای مبارزه با حالت پدیده جزیره گرمایی و آسیب‌های آشکار و پنهان آن دارد. مواد و مصالح ساختمانی و جاده سازی با رنگ روشن، موجب بازتاب بیشتر نور خورشید می‌شود. کاشت درختان و گیاهان انبوه، ایجاد سایه، خنکی هوا و رها نمودن آب در جو را به دنبال دارد. کاهش دما تا 1 درجه سانتیگراد، فرآیند ایجاد ازن را تا 90% کاهش می‌دهد.
جزیره گرمایی چیست؟

در طی فصل تابستان، در کنار فرآیند جذب پرتو فرابنفش و گسیل فروسرخ، در هر منطقه، سقف ساختمان‌ها، خیابان‌ها و سطوح تیره رنگ، گرما را درآشامیده و آن را به هوا گسیل می‌کنند. با توجه به اینکه نزدیک به تمامی سقف‌ها در تهران تیره‌رنگ هستند، این سطوح تیره‌رنگ حدود نیمی از مساحت تهران را در بر می‌گیرد، که گرمای گسیل شده از سوی خورشید را جذب کرده در خود

نگاه می‌دارند. این پدیده باعث افزایش دمای مناطق مسکونی از 2 تا 15 درجه سانتیگراد شده و به نام پدیده جزیره گرمایی شناخته می‌شود. این گرما نه تنها باعث افزایش مصرف انرژی برای خنک کردن ساختمان‌ها می‌شود، بلکه باعث ایجاد آلودگی در جو از جمله تولید گاز ازن O3 و افزایش ترکیبات زیانبار گوگردی و دیگر آلایندهای آسیب‌رسان در سطح زمین می‌شود.

از آنجاییکه انسان مشخصات طبیعی شهرها را در روند شهرسازی و گسترش آن تغییر می‌دهد، مستقیم و غیر مستقیم بر انرژی گرمایی که به لایه مرزی_سیاره‌ای شهر وارد می‌شود اثر می‌گذارد. تاثیر نهایی این تغییرات بر اقلیم در مقیاس خرد یا محلی، مقیاس میانی و حتی مقیاس بزرگ چشمگیر و مشخص است.
شهرها دمای بیشتری از مناطق غیرشهری دارند. انرژی ورودی خورشیدی موجب تبخیر آب گیاهان و خاک، در مناطق غیرشهری می‌شود. این گرمای نهانی تبخیر، موجب تغییر حالت آب از مایع به بخار می‌گردد. این روند، دمای مناطق غیر مسکونی را افزایش نمی‌دهد، اما شهرها برخلاف

مناطق غیر شهری، خاک و گیاه کمتر دارند. در نتیجه مقدار زیادی از انرژی ورودی خورشید، مستقیم موجب گرمای خیابان‌ها و ساختمان‌ها گردیده، این روند موجب افزایش سریعتر دمای هوای شهرها می‌شود. در طی شب، گرمای ذخیره شده در خیابان‌ها و ساختمان‌ها به آهستگی به هوا گسیل می‌شود که روند کاهش دما را کند می‌کند. این اثر موجب گرم‌تر شدن محدودی شهری می‌شود. ساختمان‌های بلندتر، گرمای بیشتری را در خود ذخیره کرده و روند خنک شدن هوا را کندتر

می‌کنند. خودروها، کارخانه‌ها و دستگاه‌های هواساز، گرمای بیشتری به وجود آورده موجب تشدید اثر جزیره گرمایی می‌شود.
با یک بررسی ساده در محیط پیرامون در می‌یابیم که در طی دو_سه دهه گذشته ابرشهر تهران به طرز دهشتناکی، در دو جهت افقی و عمودی گسترش داشته است. این پدیده مشکل‌آفرین باعث شده است مناطقی که تا گذشته‌ای نه‌چندان دور سرشار از گیاهان گوناگون و انبوه رستنی‌ها بوده است، امروزه از بتون و اسفالت تیره‌رنگ پوشیده شده باشد. این مطلب تاثیر شگرف و به‌سزایی بر روی هوای مناطق گوناگون شهر، از دیدگاه خردهواشناسی (هواشناسی در مقیاس کوچک)، می‌گذارد. یکی از پی‌آمدهای آشکار آن افزایش درجه حرارت در نقاطی است که به‌ویژه ساختمان‌های بیشتر و متراکم‌تری دارد.

نخستین اثر مهم پدیده جزیره گرمایی، افزایش سرانه بار مالی به‌ویژه در ماه‌های گرم سال و در مناطق مرکزی شهر تهران است. دوم اینکه پدیده جزیره گرمایی نمایانگر کمبود شدید گیاه است. کمبود گیاه معمولا خود موجب بروز مشکلات دیگری از جمله افزایش سطح آلاینده‌های گوناگون در هوای شهر، آلوده شدن، هرزآب شدن و سرانجام از دست رفتن آب بارندگی‌ها، افزایش آلودگی صوتی، افزایش مشکلات روانی و ; می‌شود.

اثر گلخانه ای چیست؟
خورشید، که تنها منبع گرمائی خارج کره زمین است، تابش خود را به صورت پرتوهای کوتاه‌موج مرئی و پرتوهای فرابنفش UV به سوی زمین گسیل می‌کند. از پرتوهای رسیده حدود 25% توسط جو جدب شده و 25% توسط سطوح فوقانی ابرها به سوی فضا بازتابش می‌شوند. بقیه این پرتوها در زمین جذب شده و سطح آن را گرم می‌کند. زمین مقدار قابل توجهی از انرژی دریافت شده از خورشید را به فضا تشعشع می‌کند. اما از آنجاییکه زمین از خورشید بسیار سردتر است، بنابراین انرژی دوباره گسیل شده به فضا هم به مراتب ضعیف‌تر است. مطابق قانون استفان-بولتزمن، این پرتوها به صورت فروسرخ(گرمایش)، تشعشع می‌شوند.

گازهای گلخانه‌ای همچون بخارآب، دی‌اکسیدکربن، متان و اکسیدهای نیتروژن پرتوهای فروسرخ تشعشع شده از سطح زمین را فراچنگ می‌آورند. جو زمین همانند شیشه‌های گلخانه عمل می‌کند، اجازه می‌دهد که پرتوهای با طول موج کوتاه وارد شوند اما جلوی خروج پرتوهای با طول موج بلند را می‌گیرد. این روند موجب افزایش دمای جو می‌شود که اثر گلخانه‌ای نامیده می‌شود. جو باعث می‌شود که دمای کنونی زمین (با میانگین 15 درجه سانتیگراد) 33 درجه گرمتر از حالت بدون جو باشد. برای نمونه در کره ماه که جو وجود ندارد، میانگین دمائی سطح آن 18 درجه سانتیگراد با اختلاف درجه بیشینه و کمینه بسیار زیاد است.

عوامل تاثیرگذار بر اقلیم
آب و هوای کره زمین، هنگامی‌که انرژی ذخیره شده در سیستم اقلیمی تغییر کند، دگرگون می‌شود. مهمترین تغییر هنگامی رخ می‌دهد که تعادل انرژی کلی میان انرژی وارد شده از سوی خورشید و گرمای خارج شده از زمین برهم بخورد. برای نگهدا

ری این تعادل چند راهکار (مکانیزم) طبیعی، برای نمونه افت‌وخیز مدار زمین، دگرگونی در چرخه اقیانوس‌ها و تغییر ترکیب جو زمین، در کارند. در دوران کنونی تغییر ترکیب جو زمین نه با عوامل طبیعی بلکه به وسیله آلودگی‌های حاصل از فعالیت‌های صنعتی بشر تغییر یافته، که از همه فراگیرتر گازهای گلخانه‌ای و هواویزها (ذرات معلق در هوا) هستند. دانشمندان در مورد تعادل جهانی انرژی هشدار می‌دهند که در نهایت باعث برهم خوردن مکانیزم تغییر اقلیم می‌گردد. این فرآیند را Climate Forcing نامیده‌اند. تغییر در اقلیم، تغییر در میزان آلاینده ها، به ویژه ازن و دی اکسید گوگرد در نقاط خاص، را به دنبال دارد.

گاز ازن در سطح زمین
ازن چیست؟
ازن یک مولکول اکسیژن است که به جای دو اتم O سه اتم O دارد. تشکیل این گاز در استراتوسفر، در اثر فرایند تابش پرتوهای خورسیدی بر روی مولکول اکسیژن در روند تجزیه به وسیله نور (Photolysis) تشکیل می‌شود. در اثر پرتو فرابنفش، مولکول O2 می‌شکند و بنیان آن با مولکول دیگر اکسیژن ترکیب شده، مولکول ازن را وجود می‌آورد. ازن به طور طبیعی به وسیله فرایندهایی مشتمل بر اکسیژن، نیتروژن، کلر، برم و هیدروژن از بین می‌رود.

گاز ازن و پدیده جزیره گرمایی شهر تهران
افزایش ازن در سطح زمین برای تندرستی انسان بسیار زیان‌آور است و به ویژه به دستگاه تنفسی و بینایی آسیب می‌رساند. علاوه بر آن، از آنجاییکه ازن به سادگی با مولکول‌های دیگر ترکیب می‌شود و آنها را اکسیداز می‌کند، به شدت به بافت‌های زنده گیاهان و جانوران آسیب می‌رساند. ازن سطح زمین یک آلاینده کلیدی است که به‌ویژه در روزهای بدون ابر تابستان در شهرهای بزرگ سراسرجهان وجود دارد و ایجاد و افزایش آن، با اثر پدیده جزیره گرمائی شهر، پیوندی تنگاتنگ و ناگسستنی دارد.

آیا میتوان شهرها را خنک کرد
تابستان‌های شهری پیوسته گرم‌تر و گرم‌تر می‌شوند. داده‌های گردآوری شده در سالیان اخیر نشان می‌دهد که دمای انبوه ساختمان‌ها و خیابان‌ها، بسیار بیشتر از زمانی است که آن مناطق سرشار از کشتزار و باغ بوده است. افزایش دما موجب مصرف بیشتر انرژی برای خنک شدن و در نتیجه هدر دادن بیشتر سرمایه است.

کاشت درختان مناسب و افزایش سپیدایی کاربرد رنگ روشن در شهرسازی، ساده‌ترین روش جهت خنک کردن سطح شهرهاست. کاشت درختان سایه‌دار به عنوان نخستین، ساده‌ترین، تمیزترین و زیباترین راه‌حل این روند است. سپیدایی بیشتر ساختارهای شهری باعث افزایش بازتابش نور خورشید شده و می‌تواند دمای ساختمان را پایین آورد.

مردم از زمان‌های گذشته، می‌دانستند که شهرها از محیط پیرامونشان گرم‌ترند. اکنون با ریشه‌کنی فضاهای سبز و مصرف بیشتر سوخت‌های فسیلی، این گرما به اندازه خطرناکی افزایش یافته است. در منطقه‌ای با انبوه گیاهان سرسبز، بیشتر انرژی خورشیدی صرف روند سوخت‌وساز می‌شود. گیاه همچنین با رهاسازی رطوبت موجود در اندام‌های خود، باعث خنک شدن هوا می‌شود.

در شهرها اسفالت، آجر و بتون جایگزین گیاهان شده‌اند. این سطوح توانایی بازتابش کمتری دارند و بنابرابن انرژی خورشیدی را جذب و نگه‌داری می‌کنند. شکل دره‌مانند شهرها با ساختمان‌های بلند، باعث خروج گرمای کمتری به سوی آسمان می‌شود. این گرما به وضوح در شب‌های تابستان به چشم می‌خورد و گرمای مناطق شهری بسیار بیشتر از مناطق پیرامونی آن است.

گرمای شهر باعث بالا رفتن آلودگی نیز می‌شود و آلودگی ایجاد شده به ویژه در ذرات فلز، باعث افزایش اثر پدیده جزیره گرمایی خواهد شد. گرمای بیشتر سرعت افزایش روند ایجاد گاز ازن در سطح زمین را بالا برده و در شب لایه آلوده‌ای بر روی شهر حاکم می‌شود.
در اثر گسترش ساختمان‌ها و صنایع، درختان بیشتری قربانی می‌شوند، به‌طوریکه جایگزین کردن آنها بسیار مشکل خواهد بود. برای ایجاد تعادل با قطع هر درخت کهن‌سال، باید دست‌کم پنج نهال در شرایط مناسب کاشته شود، کاری که در عمل غیرممکن است.

در جدول شماره 1 خواص تابشی سطوح طبیعی و در جدول شماره 2 ضریب نفوذ گرما به درون خاک درج شده است.
درخت ترفندی برای خنک نمودن هوا
یکی از ساده‌ترین و ارزان‌ترین راه‌های مقابله با اثر جزیره گرمایی، کاشت درختان و دیگر گیاهان است. گیاهان، به ویژه درختان، با ایجاد سایه در روی سطح زمین، به طور مستقیم، و با رها سازی رطوبت در جو و افزایش آب در هوا، به طور غیر مستقیم، باعث خنکی شهر می‌شوند. خنکی مناطق مسکونی در تابستان یعنی صرفه‌جویی در هزینه‌های گوناگون، و این به غیر از سودمندی‌های دیگری است که درختان باعث آن هستند. ایجاد زیست‌گاه برای جانداران گوناگون، پیش‌گیری از آلودگی‌های صوتی با جلوگیری از حرکت امواج صوت، نگهداری و جلوگیری از فرسایش خاک توسط ریشه، گرفتن ضربه ناشی از بارش به ویژه رگبارها و درنتیجه ممانعت از فرسایش خاک، جذب آلاینده‌های گوناگون از هوا و ; است. با کاشت علمی درختان مناسب، تا 40% در اثر سایه درختان و 30% به دلیل افزایش رطوبت، کاهش اثر پدیده جزیره گرمایی را به دنبال دارد. و این جدای از تمیزی، زیبایی و طراوتی است که با انبوه درختان به دست می‌آید.

باغ های معلق تهران (طرح سقف‌های سبز)
با الگوبرداری از طرح باغ‌های معلق بابل که حدود 2700 سال پیش توسط مهندسان و اندیش‌ورزان ایرانی طراحی و ساخته شده است، می‌توان با اجرای طرح سقف‌های سبز، نزدیک به یک پنجم سطح شهر تهران را به فضای سبز تبدیل کرد. همانگونه که از نام این طرح برمی‌آید، با اجرای تدابیر و طرح‌های مناسب، سقف خانه‌ها را با درختچه‌هایی که در خاک تا ژرفای کمی ریشه می‌دوانند به فضای سبز، جدای از پدیده جزیره گرمایی و آلودگی‌های ناشی از آن تبدیل کرد.

ساختمانهای آجری
در ساختمان‌های آجری گرمای ویژه بسیار نزدیک به خاک و در ساختمان‌های سیمانی و بتونی گرمای ویژه نزدیک به فلز است. در برابر تغییر و دگرگونی دما، اولی پایدارتر و دومی بسیار ناپایدار است. در ساختمان‌های سیمانی حتی گنجشک و چلچله خانه نمی‌سازند و از آنها می‌گریزند. اما در ساختمان‌های آجری تهران و شهرستان‌ها این مورد بسیار دیده می‌شود. بهتر است که انسان در ساختمان‌های آجری (3 سانتی)، که زاییده سه‌هزار سال بررسی، مطالعه و پژوهش معماران و اندیشمندان ایرانی است زندگی کند.

سودجستن از ساختمان‌های آجری، با بررسی و در نظر داشتن کلیه عوامل مهندسی، به ویژه ایمنی و زلزله، جدای پیش‌گیری از برخی مسائل روانی که به دلیل زندگی در ساختار بتونی به وجود می‌آید و خود جای بررسی و بحث بسیار دارد، به دلیل کاهش اثر پدیده جزیره گرمایی، باعث صرفه جویی در مصرف انرژی و کاهش بسیاری از هزینه‌های جاری کشور خواهد شد. همچنین علیق‌بندی گرمایشی ساختمان‌ها و استفاده از شیشه‌های دوجداره علاوه بر جلوگیری از ورود آلودگی‌های صوتی و هواویزها، کمک بزرگی در جهت کاهش اثر پدیده جزیره گرمایی شهر تهران خواهد شد.

خودرو سرد
افزوده شدن هر خودرو به محیط شهری یعنی اضافه شدن یک منبع آلاینده و گرما به جزیره گرمائی شهر. اینک با توجه به تعداد هنگفت خودروها در شهر تهران، می‌توان گفت که یکی از منابع مهم ایجاد و تقویت پدیده جزیره گرمایی شهر تهران، خودروهای موجود در آن هستند. هرچه خودرو گرمای کمتری به هوا گسیل کند، تاثیر کمتری بر افزایش پدیده جزیره گرمائی شهر تهران خواهد داشت. ساده‌ترین راه کاهش ایجاد گرما، همانا سودجستن از رنگ‌های روشن به جای رنگ‌های

تیره در خودرو است. با اتخاذ تدابیر و ترفندهای مهندسی در ساخت خودرو باید رهاسازی گرمائی آن را به کمترین حالت ممکن رسانید تا در حجم زیاد خودرو بتوانیم کاهشی در پدیده جزیره گرمائی داشته باشیم. ایجاد و گسترش شبکه ترابری عمومی می‌تواند مهمترین راه کاهش این پدیده از دیدگاه خودرو باشد.
نتیجه‌گیری
هرچند که تاثیر پدیده جزیره گرمایی در بسیاری از شهرها فراگیر شده است، این اثر با توجه به عوارض زمینه، اقلیم و گسترش عمودی و افقی شهر متفاوت می‌گردد. مقدار پتانسیل انرژی گرمائی که توسط ساختمان‌ها گردآوری می‌شود، به شرایط گوناگونی بستگی دارد. برای یافتن

راه‌حل بهتری برای آن باید مساله را هم بهتر درک کرد. کم کردن دما در جزیره گرمائی، به معنای پیش‌گیری از هدر رفتن سرمایه، ذخیره سازی انرژی و پول و جلوگیری از آلودگی هوا و آثار زیان‌بار آن و در نهایت تندرستی و سلامت جسمی، روحی و روانی جامعه است. برای رسیدن به این هدف به موارد زیر نیازمندیم:
1 اشتراک مساعی مابین سازمان‌های کنترل کننده شهر و سازمان محیط زیست.
2 کار گروهی صنایع، سیاستمداران و کنترل کیفیت محیط زیست.
3 گردآوری و تحلیل پیوسته و بایسته داده‌های مورد نظر، به ویژه در نیمرخ قائم شهر.
4 گردآوری اطلاعات موردنیاز شهرها و روش‌مندی اندازه گیری آنها.

5 دسته بندی مناطق گوناگون شهری از نظر ساختارهای موجود.
6 تخمین مناطق دارای بیشترین و کمترین بازتابش، بیشترین و کمترین میزان جذب پرتوهای خورشیدی، و ; .
7 مشخص نمودن سازمان‌هایی که باید متولی کاهش دما باشند و شرح وظایف هرکدام.

  مقاله بررسی روشهای مختلف آبیاری بر روی برخی صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک برنج ‎(Oryza satival L.) word دارای 87 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله بررسی روشهای مختلف آبیاری بر روی برخی صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک برنج ‎(Oryza satival L.) word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله بررسی روشهای مختلف آبیاری بر روی برخی صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک برنج ‎(Oryza satival L.) word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله بررسی روشهای مختلف آبیاری بر روی برخی صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک برنج ‎(Oryza satival L.) word :

مقدمه:
برنج به عنوان غذای اصلی حدود نیمی از جمعیت جهان به شمار می‎آید و به همین دلیل این محصول یکی از مهمترین منابع اصلی تأمین کننده نیاز غذایی جهان است (56،71). طبق آمار فائو مصرف سرانه برنج در کشورهای مختلف بین 2/4 تا 1/102 کیلوگرم متغیر است و معمولاً کشورهای عمده تولید کننده برنج مصرف کنندگان عمده نیز هستند و تا حدی بین تولید و مصرف آنها موازنه وجود دارد. ولی در کشور ما متأسفانه این توازن برقرار نیست و ایران به عنوان یازدهمین کشور تولید کننده برنج، سومین وارد کننده در جهان است (11). برنج در کشور ما بعد از گندم دومین کالای مصرفی از نظر مقدار و تنها غله‎ای است که منحصراً برای تغذیه انسان کشت می‎شود و در حدود نصف جیره غذائی 1/6 میلیارد نفری از جمعیت دنیا را تشکیل می‎دهد (11) و در بخش عظیمی از قاره آسیا تأمین کننده بیش از 80% کالری و 75% پروتئین مصرفی مردم است. در کشور ما نیز به طور متوسط، روزانه 14% نیاز به انرژی از طریق برنج تأمین می‎شود (11). این گیاه در بین گیاهان عمده زراعی دارای خصوصیات منحصر به فردی از نظر مصرف آب است (رشد در شرایط غرقابی، غیرغرقابی و دیم). آب اولین و اساسی‎ترین عامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی است. کمبود آب که به بحران قرن حاضر موسوم شده است باعث گردید دانشمندان و محققان تلاش‎های وسیعی را در جهت یافتن راه حل‎های مناسب برای افزایش توان تولید واحد آب مصرفی آغاز نمایند.
با توجه به محدودیت منابع آبی در کشورمان، افزایش جمعیت، نیاز روزان کشور به امنیت غذایی و پایین بودن راندمان آبیاری در مزارع، ضروری است که برنامه‎ریزی دقیقی برای استفاده بهینه از منابع موجود صورت گیرد. در این راستا هرگونه تلاش در بخش کشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف کننده آب و بخصوص برنج به عنوان پرمصرف‎ترین گیاه و رایج‎ترین کشت در شمال کشور که 80 تا 85% سطح زیر کشت برنج کشور را تشکیل می‎دهد قابل توجه و تقدیر است.
بنابراین در کشور ما باید تولید به ازای هر واحد آب مصرفی جایگزین تولید در واحد سطح ملاک ارزیابی‎ها قرار گیرد. در حال حاضر به ازای هر متر مکعب آب مصرفی در بخش کشاورزی معادل 7/0 کیلوگرم محصول تولید می‎شود که این رقم در کشورهای پیشرفته حدود 2 کیلوگرم است (18). برای رسیدن به این رکورد، کاراترین راه‎حل، افزایش بازده آبیاری و بهینه‎سازی مصرف آب می‎باشد.
مدیریت آبیاری به عملیات اجرایی در یک پروژه تحت بهره‎برداری گفته می‎شود که منتج به سود بیشتر کشاورزی گردد. این بررسی با تنظیم برنامه آبیاری جهت حصول عملکرد مناسب بر روی ارقام محلی (حسنی، بیتام) صورت گرفته است. ارقام محلی علی‎رغم عملکرد کم، به دلیل سازگاری با شرایط اقلیمی منطقه، پخت و خوراک مطلوب و عطر و طعم مطبوع دارای بازارپسندی خوبی هستند و شناخت این ارقام و پی بردن به خصوصیات بارز آنها می‎تواند کمک مؤثری در تولید ارقام اصلاح شده بنماید. این تحقیق در راستای اهداف زیر به اجرا درآمد:
– کاهش تلفات آب در آبیاری برنج
– افزایش راندمان کاربرد آب
– بررسی واکنش ارقام به کم آبیاری
– بهبود مدیریت آبیاری صفات فیزیولوژیکی با توجه به اعمال تیمارها
امید است نتایج حاصل بتواند در پیشبرد برنامه‎های زراعی و آبیاری مورد استفاده قرار گیرد.

فصــل اول

کلیـات

1-1- سطح زیر کشت و میزان تولید برنج در دنیا و ایران:
برنج بعد از گندم بیشترین سطح اراضی کشاورزی در جهان را به خود اختصاص داده است. براساس آمار منتشر شده در سال 1380 از سوی فائو ‎(FAO) سطح زیر کشت برنج در دنیا حدود 151 میلیون هکتار بوده که کشورهای هند و چین با داشتن 74 میلیون هکتار قریب به 50 درصد کشت برنج جهان را به خود اختصاص داده‎اند. سطح زیر کشت برنج در ایران 587 هزار هکتار برآورده شده که حدود 4 درصد سطح زیر کشت برنج جهان است. بیش از 75 درصد اراضی زیر کشت برنج در استان‎های ساحلی خزر یعنی گیلان و مازندران قرار دارد و بیش از 80 درصد برنج کشور از این اراضی تأمین می‎شود (11).
استان مازندران با تولید 43 درصد، رتبه اول را در کشور داراست (11). آمارهای جهانی نشان می‎دهد که حدود 92 درصد تولید برنج متعلق به کشورهای در حال توسعه از قاره آسیا است. قاره آسیا با داشتن 1/121 میلیون هکتار برنج کاری یعنی 90 درصد سطح زیر کشت جهان، رتبه اول تولید برنج را به خود اختصاص داده است. از نظر تولید، کشور چین با تولید 183148 هزار تن مقام اول را داشته و ایران با تولید حدود 2600 هزار تن در رده یازدهم قرار دارد (11). در سال 1987 میزان درصد سهم ایران از تولید جهانی برنج حدود 5/0 درصد بوده که در افزایش تولید جهش 18 درصدی را کسب کرده است. در سال 1977 در حالی که عملکرد تولید شالی در واحد سطح در جهان به طور متوسط به 3792 کیلوگرم ارتقاء یافته بود، در ایران این رقم به 4137 کیلوگرم رسید. به عبارتی در حالی که افزایش عملکرد جهانی 5/13 درصد بوده مقدار فزونی عملکرد در ایران به سطح 5/37 درصد ترقی کرده است (11). براساس آمار فائو ‎(FAO) میزان درصد سهم ایران از میزان عملکرد متوسط جهانی در سال 1987 تا 1997 مرتباً روند صعودی داشته و از 35/91 درصد به 09/118 درصد ترقی کرده است (11).
جدول (1-1) و شکل (1-1) سطح زیر کشت، تولید و عملکرد برنج در ایران را نشان می‎دهد.
جدول (1-1): وضعیت شلتوک طی سال‎های 69 تا 78 در ایران (11).
شرح واحد سال 78 77 76 75 74 73 72 71 70 69
تولید هزار تن 2596 2770 2350 2684 2301 2259 2281 2364 2357 1981
سطح کشت هزار هکتار 587 615 566 600 566 563 588 597 573 524
عملکرد کیلوگرم 4424 4505 4176 4473 4065 4012 3879 3960 4113 3781

شکل (1-1): سطح زیر کشت، تولید و عملکرد برنج، طی سالهای 1370 تا 1380

1-1- سابقه کشت برنج در ایران:
تئوفر معتقد است که زراعت برنج در بابل و شوش (خوزستان امروز) از 400 سال قبل از میلاد متداول بوده است. زراعت این گیاه در ایران از سالیان خیلی دور معمول بوده و تاریخ کشاورزی نمایانگر آن است که در زمان هخامنشیان کشت می‎شده و در دوره اشکانیان نیز در گیلان، مازندران و خراسان زراعت آن معمول بوده و در دوره ساسانیان نیز در قسمتی از ایران مانند کاشمر و تاشکند برنجزارهای وسیعی وجود داشته است (7).

1-1- گیاه‎شناسی برنج:
برنج یی از گیاهان مهم تیره غلات می‎باشد که به شاخه گیاهان گلدار ، زیر شاخه نهاندانگان ، رده تک لپه‎ایها ، راسته‌ غلاف داران ، خانواده غلات ، جنس اوریزا تعلق دارد که دارای دو گ ونه زراعی به نام‎های ساتیوا و گلابریما می‎باشد (7‌،26).
اوریزا ساتیوا از گونه‎های مهم بوده و برنج‎های زراعی ایران از این نوع می‎باشند. این‎گونه دارای انواع مختلف به شرح زیر است:

1-3-1- نوع ژاپونیکا
این برنج در نواحی معتدل ژاپن، ایتالیا و آمریکا کشت می‎شود و برای آنکه گل تولید کند احتیاج به روزهای بلند دارد. و سازگار با اقلیم‎های سردتر می‎باشد. برگ‎های آن نازک و سبز تیره، دانه کوتاه و گرد، ریزش کم، ارتفاع گیاه کوتاه تا متوسط، کرکهای پوشینه بلند و ضخیم، قدرت پنجه‎زنی متوسط، بافت گیاه سخت، خوشه کوتاه می‎باشد. برنج‎های گرده از این نوع هستند (7، 26، 36).
1-3-2- نوع ایندیکا
این نوع برنج سازگار به مناطق گرمسیری بوده که در مقابل خشکی، بیماری و آفت مقاوم می‎باشد و دارای ارقام مختلفی از نظر زمان رویش است. همچنین دارای برگهای پهن و سبز روشن، دانه طویل نردتاً تخت، قدرت پنجه‎زنی بالا، ارتفاع گیاه کوتاه تا بلند کرک‎های پوشینه کوتاه، بافت گیاه نرم و حساس به ریزش دانه می‎باشد (36).
1-3-3- نوع جاوانیکا
این نوع برنج در کشورهای اندونزی، فیلیپین، تایوان و ژاپن کشت می‎شود. دارای برگهای پهن و سبز روشن، دانه پهن و کلفت، پنجه‎زنی ضعیف، ارتفاع گیاه بلند،‌ بافت گیاه سخت، ریزش دانه کم می‎باشد (36).
1-4- سیستم‎های کشت برنج
برنج از نظر اکولوژیکی و دامنه زیست، گستردگی خاصی دارد. یعنی از حالت دیم تا حالت غرقابی کشت می‎شود. که این نشان‎دهنده‌سازگاری اکولوژیکی و سیع این گیاه است. دامنه‌ سازگاری برنج با عمق غرقابی و درجه کنترل رطوبت منجر به ایجاد چند اکوسیستم در کشت این گیاه شده است (34، 46، 55).
کشت برنج براساس منبع تأمین کننده آب به صورت فاریاب یا دیم طبقه‎بندی می‎شود. براساس مدیریت عملیات آب و زمین، اراضی برنج به صورت زیر طبقه‎بندی می‎شوند:
الف) لولند (غرقابی): مزارع لولند توسط مرزهایی محصور می‎شوند تا آب آبیاری یا بارندگی را نگهدارند. آماده کردن زمین معمولا هنگامی صورت می‎گیرد که مزرعه غرقاب می‎باشد.
ب) آپلند: م زارع آپلند دارای مرز و کرت برای نگهداری آب نیستند. تنها منبع آب، باران میباشد. آماده کردن زمین هنگامی که خاک مزرعه خشک است صورت می‎گیرد.
براساس رژیم آب، اراضی برنج به صورت زیر طبقه‎بندی می‎شوند:
الف) آپلند:‌بدون آب ایستادگی
ب) لولند : با 50-5 سانتی‎متر آب ایستادگی
ج) آب عمیق : بیش از 50 سانتی‎متر تا 6 متر آب ایستادگی
شکل (1-2) طبقه‎بندی اراضی برنج جهان با رژیم‎های آبی را نشان می‎دهد.
کشت برنج براساس نوع واریته استفاده شده به صورت زیر طبقه‎بندی می‎شود:
الف) برنج لولند: گیاهانی نیمه پا کوتاه، متوسط تا بلند (به ارتفاع 100 سانتی‎متر تا 2 متر)
ب) برنج آپلند: گیاهانی متوسط تا بلند (به ارتفاع 130 تا 150 سانتی‎متر)
ج) برنج آب عمیق: گیاهان متوسط تا بلند (به ارتفاع 120 تا 150 سانتی‎متر، 2 تا 3 متر با بالا آمدن سطح آب)
د) برنج شناور : گیاهانی بلند (بیشتر از 150 سانتی‎متر، 5 تا 6 متر با بالا آمدن سیلاب)
تغییرپذیری بارندگی اساس تقسیم‎بندی اکوسیستم فاریاب به دو زیر ا کوسیستم؛ آبی فصل مرطوب و آبی فصل خشک می‎باشد.
اراضی آبی فصل مرطوب آنهایی هستند که آب آبیاری ممکن است در طول فصل مرطوب به عنوان مکمل با رندگی به شالیزار افزوده شود. اراضی آبی فصل خشک آنهایی هستند که بدون آب
تکمیلی در این فصل برنج نمی‎تواند کشت شود.
در سطح جهانی حدود 79 میلیون هکتار برنج تحت شرایط آبی رشد می‎کند. میانگین عملکرد از 3 تا 9 تن در هکتار متغیر است. بیش از 75% برنج جهان از شالیزارهای تحت آبیاری تولید می‎شود (46).
برنج‎های آپلند در حدود 10% از کل شالیزارهای جهان را به خود اختصاص داده‎اند. برنج آپلند یکی از مؤلفه‎های اصلی در بسیاری از سیستم‎های کشت تناوبی و نیمه فشرده در جنوب شرقی آسیا، مناطق گرمسیری آمریکا و غرب آفریقاست. میانگین عملکرد دانه در حدود 1 تن در هکتار است (34، 46).

شکل (1-2): طبقه‎بندی اراضی برنج جهان با رژیم‎های آبی (46).

1-5- فیزیولوژی برنج:
برنج به گروه فتوسنتزی ‎C3 تعلق داشته و دارای نقطه موازنه ‎Co2 بالایی بوده ‎(CCP 50ppm) و فاقد کلروپلاست‎های غلاف آوندی می‎باشد. مقدار فتوسنتز خالص در واحد سطح برگ برنج در مقایسه با سایر گونه‎های ‎C3 نسبتاً بیشتر است (2). تحقیقات اخیر نشان می‎دهد که مقدار فتوسنتز در برگهای برنج 40 تا 50 میلی‎گرم ‎Co2 دردسی متر مربع در ساعت می‎باشد (2). سایر بافت‎های سبز گیاه از جمله غلاف‎های برگ و پانیکولها به عنوان اندامهای غیرفتوسنتز کننده تلقی می‎‌شوند. زیرا میزان فتوسنتز خام و نیز خالص آنها بسیار جزئی می‎باشد. سرعت متوسط فتوسنتز خالص بر اهمیت شاخص سطح برگ ‎(LAI) و آرایش کانوپی در تعیین قابلیت تولید ماده خشک برنج تأکید دارد (2). رشد بخش‎های هوایی زمانی که ‎LAI بیش از 4 می‎شود حداکثر است. ‎LAI در برنج کمی قبل از خوشه رفتن به بیشترین مقدار خود می‎رسد و بعد از آن به علت پژمرده شدن برگهای پایین‎تر رو به کاهش می‎گذارد (32،2). برنج به تنش آب و همچنین به شرایط بی‎هوازی مربوط به زیر آب رفتن حساس است (34).
1-6- فتولوژی و مراحل رشد برنج:
رشد و نمو برنج به سه مرحله تقسیم می‎شود و هر کدام از این فازهای اصلی به مراحل فیزیولوژیکی مجزای دیگری نیز تقسیم می‎شوند که به شرح زیر می‎باشد (46، 55).
1-6-1- مرحله‌ رویشی
از جوانه‎زنی شروع شده و تا تشکیل جوانه اولیه خوشه ادامه دارد.
الف) جوانه‎زنی:
بذربرنج بوسیله فشار ریشه چه از میان کلئوریزا جوانه می‎زند. درجه حرارت مساعد برای جوانه‎زنی 35-30 درجه سانتی‎گراد و حداقل درجه حرارت 12-10 و حداکثر 40-38 درجه سانتی‎گراد می‎باشد. وقتی که دانه در یک محیط محتوی اکسیژن نظیر خاکی بازهکشی خوب جوانه بزند در این صورت ریشه چه (کلئوریزا) که ریشه اولیه را در جنین می‎پوشاند، زودتر از کلئوپتیل ظاهر می‎شود. ولی اگر بذر در آب جوانه بزند در این صورت ساختمان لوله‎ای کلئوپتیل که برگ‎های جنینی را می‎پوشاند زو دتر از کلئوریز خارج می‎شود (46).

ب- مرحله رشد گیاهچه‎ای و پنجه‎زنی:
مرحله رشد گیاهچه‎ای شامل جوانه زدن تا ظهور اولین پنجه است. مرحله‌ پنجه‎زنی بعد از مرحله گیاهچه‎ای رخ می‎دهد و با ظهور اولین پنجه از جوانه جانبی توسط پایین‎ترین گره شروع می‎شود (حدوداً در مرحله 4 تا 5 برگی) مرحله پنجه‎زنی تا زمان تشکیل خوشه یعنی زمانی که گیاه 8 تا 9 برگ دارد، ادامه می‎یابد (46).
ج- مرحله ‌طویل شدن ساقه:
این مرحله قبل از تشکیل خوشه آغاز شده و در ارقام دیررس معمولاً در اواخر مرحله پنجه‎زنی رخ می‎دهد ولی در واریته‎های زودرس، طویل شدن ساقه و نمو خوشه با هم رخ می‎دهد (46).
1-6-2- مرحله زایشی
از تشکیل خوشه تا گل‎دهی ادامه دارد. مرحله زایشی گیاه برنج قبل یا بلافاصله بعد از حداکثر پنجه‎زنی شروع می‎شود که به رقم و شرایط محیطی بستگی دارد (46).
الف- تشکیل خوشه :
تشکیل خوشه معمولاً از ساقه اصلی شروع شده و پس از آن پنجه‎ها تشکیل خوشه می‎دهند (46).
ب- توسعه و ظهور خوشه:
در طول توسعه خوشه، سنبلچه‎ها شروع به تمایز می‎کنند و خوشه به سمت درون و بالای
غلاف برگ پرچم گسترش می‎یابد. وقتی که طول خوشه به 5 سانتی‎متر برسد (حدود 7 روز بعد از قابل رویت شدن خوشه) پریموردیای سنبلچه متمایز شده و تعداد آنها تعیین می‎شود. در طول تشکیل اولین بخش از مرحله زایشی هر نوع تنشی که به گیاه وارد شود می‎تواند اثر نامطلوب روی عملکرد بگذارد (46).
به طور کلی مرحله توسعه و نمو خوشه به سه مرحله مجزا تقسیم می‎شود:
1- تورم غلاف 2- خوشه دهی 3- گل دهی
مرحله ‌تورم غلاف بعد از نمو خوشه رخ می‎دهد. خروج خوشه از میان غلاف برگ پرچم، خوشه دهی نام دارد. گل‎دهی خوشه‎ها به ترتیب از بالا، وسط و پائین خوشه رخ می‎دهد.
1-6-3- مرحله‌ رسیدگی:
از گل دهی تا رسیدگی کامل ادامه دارد. که شامل سه مرحله است (17):
1- مرحله شیری دانه 2- مرحله خمیری دانه 3- مرحله رسیدن دانه
در جدول 2-1: تقسی‎بندی مرحله رشد و نمو گیاه براساس کدهای ریاضی نشان داده شده است (43).

جدول (1-2): مرحله نموی برنج با کدهای ریاضی (43).
نام مرحله کد توضیح
؟؟
گیاهچه‎ای
؟؟
؟؟
؟؟
؟؟
گل‎دهی
شیری
خمیری
رسیدگی
؟؟ 1
2
3
3
4
5
6
7
8
9
10 از کشت تا خروج کلئوپتیل از خاک
از خروج کلئوپتیل تا ظهور پنجمین برگ (رشد در خزانه)
از مرحله رشد نشاء تا پوشیده شد کامل مزرعه
از ظهور اولین پنجه تا تشکیل خوشه
از تشکیل خوشه تا نمو کامل خوشه در درون غلاف برگ پرچم
از ظهور نوک پانیکول در غلاف برگ پرچم تا خروج بیش از 90% پانیکول
از ظهور اولین گل تا تکمیل شدن گل‎دهی بر روی خوشه‎ها
از تکمیل شدن گل‎دهی تا شیری شدن دانه‎ها
تبدیل کاربویس از حالت شیری به خمیری نرم و سخت
رسیدگی دانه‎های انتهایی خوشه تازمانی که80%دانه‎ها‏‎کاملاً رسیده شوند.
دانه‎ها به حداکثر رسیدگی خود رسیده‎اند و از پانیکول ریزش می‎کنند.
1-7- آب در گیاه
آب در داخل سلول به چندین شکل یافت می‎شود: به صورت جزء شیمیایی پروتوپلاسم، به صورت آب هیدراسیون که یونها را دربرگرفته است، مواد آلی و مولکولهای بزرگ را در خود حل کرده و فضای خالی بین ساختارهای کوچک پروتوپلاسم و دیواره سلول را پر نموده است، به صورت یک ماده ذخیره شونده در وزیکولا و واکوتلها و سرانجام در فضای بین سلولها و در اجزای آوندی آوند چوب و آبکش به عنوان یک محیط انتقال عمل می‎کند (27).
بطور خلاصه نقش آب در گیاه عبارت است از (23):
1- به عنوان یک ماده ساختمانی با هزینه متابولیکی خیلی کم عمل می‎کند
2- به عنوان یک محیط جهت متابولیسم عمل می‎کند.
3- عامل کاهش نوسانات درجه حرارت می‎باشد.
4- نیازهای تعرق گیاه را فراهم می‎کند.
1-8- آبیاری در برنج
1-8-1- روش آبیاری غرقاب دائم:
در این روش آب از یک جهت وارد کرت و از جهت مقابل زه‎آب سطحی خارج می‎شود و همیشه آب با عمق معینی روی سطح کرت نگهداری می‎گردد. و بدین علت این روش به نام غرقاب دائم خوانده می‎شود. که از هزاران سال پیش تاکنون در مورد اکثر مزارع برنج عمل می‎شود. معایب این روش را می‎توان بشرح زیر عنوان کرد:
غرقاب متوالی در طول فصل زراعت،‌ شرایط خوبی جهت رشد گیاه بوجود نمی‎آورد، با حرکت آب در طول کرت، کود اضافه شده بوسیله زه آب سطحی از کرت خارج می‎گردد، در فصول کم آبی توزیع یکنواخت آب امکان‎پذیر نمی‎باشد. از محاسن این روش می‎توان به موارد زیر اشاره نمود:
عملیات آبیاری ساده است، تهیه وسایل بهره‎برداری از سیستم آبیاری ارزان است، احتیاج به نیروی انسانی کمی دارد،‌ رویش علفهای هرز در این روش تقلیل می‎یابد.
1-8-2- روش آبیاری متناوب:
این روش به منظور جلوگیری از اثرات مضر غرقاب متوالی در زراعت برنج اجرا می‎شود. که جهت آبیاری از نهر آب به مزارع بطور متناوب براساس برنامه آبیاری مشخص انجام می‎شود. از معایب این روش نیز می‎توان موارد زیر را نام برد:
به وسایل بهره‎برداری زیادی نیاز دارد، عملیات اجرایی در این روش زیاد می‎باشد و همکاری و تشریک مساعی کشاورزان را می‎طلبد. از محاسن این روش می‎توان، توزیع متناسب آب آبیاری در منطقه، نقصان خسارت کم آبی و توسعه و اشاعه همکاری‎های جمعی و تعاونی را نام برد.
بطور کلی آبیاری متناوب به معنی رساندن آب به گیاه بطور دوره‎ای و با فاصله زمانی مشخص می‎باشد. بطوریکه گیاه در این فاصله مشکلی از نظر کمبود آب نداشته باشد. با روش آبیاری متناوب،‌ در زمانیکه شالیزار را از آب تخلیه می‎نمایند آب بایستی به حد کافی در آن باشد. وقتی که محتوی آب خاکی کمی کمتر از حالت اشتاع باشد، مقداری آب اضافه می‎ماند که وضعیت غرقابی با عمق کم آب حفظ شود. آبیاری‎های متناوب با کاهش دادن رواناب سطحی و نفوذ عمقی در مصرف آب صرفه‎جویی می‎شود و همچنین باعث بالا رفتن بازده مصرف آب باران می‎گردد (6).
با تعیین راندمان آبیاری می‎توان برنامه آبیاری را بخوبی تنظیم نمود و از مصرف بیش از نیاز جلوگیری کرد. در شرایط تنش می‎توان از میزان و اثر تنش در کاهش تولید آگاهی یافت، از میزان کارآیی مصرف آب در محصولات کشاورزی و مقایسه عملکرد اقتصادی آنها بهره گرفت و تأسیسات آبیاری را با دقت بیشتری طراحی نمود. تخمین نیاز آبی گیاهان بر این اصل استوار است که گیاه در دوره‌ رشد خود از نظر آب در تنگنا نباشد، بدین معنی که اگر سایر عوامل و مولفه‎های تولید در حد بهینه باشند بایستی حداکثر عملکرد بالقوه را انتظار داشت. کاهش حجم مصرفی آب بسته به نوع کشت و فیزیولوژی رشد آن از چند درصد تا بیش از پنجاه درصد نوسان دارد و بدون شناخت کافی از رطوبت خاک و گیاه در دوره رشد تعیین عدد قطعی برای آن میسر نیست. بنابراین برای کاهش مصرف آب، لازم است که مدیریت آبیاری مورد توجه قرار گیرد.
در جدول (1-3) تخمین عملکرد محصول با صرفه‎جویی در آب، در مقایسه با روش غرقابی دائم نشان داده شده است (6):
جدول (1-3): تخمین عملکرد در روش‎های مختلف آبیاری (6).
روش آبیاری آبی آبیاری عملکرد
غرقابی دائم
آبیاری متناوب
غرقابی در مرحله‌ خوشه‎دهی
صرفه‎جویی در آب (با کنترل آبیاری) 100%
80%
60%
75% 100%
50%
75%
110%
1-8-3- آبیاری برنج براساس مراحل مختلف رشد:
آبیاری یکی از مهمترین عوامل مؤثر در زراعت برنج بوده و انجام درست آن در عملکرد بیشتر محصول و استفاده معقول از آب، این ماده گرانبهای طبیعت نقش بسزایی دارد (38).
در این راستا یک روش پیشنهادی سازمان خواروبار جهانی ‎(FAO) که براساس مراحل مختلف رشد گیاه برنج بنا شده است معرفی می‎گردد (48).
شکل (1-3) دوره‎های مختلف رشد گیاه برنج و عمق آب در هر دوره را نشان می‎دهد. به طور خلاصه در این روش بلافاصله بعد از نشاکاری برای تضمین سلامتی رشد نشاء و مبارزه با علفهای هرز، عمق آب در حدود 10 سانتی‎متر، در ادامه دوره پنجه‎ زنی برای حفظ تعادل در درجه حرارت خاک حداکثر عمق آب 3 سانتی‎متر، در دوره‌حداکثر پنجه زنی عمق آب به حداقل کاهش پیدا می‎کند به طوری که خاک حالت اشابع داشته باشد.
پس از آن در دوره تشکیل خوشه‎های جوان (گلدهی نیز جزء این دوره می‎باشد) تا 10 روز پس از شروع دوره پر شدن دانه عمق آب در پانزده روز اول در حدود 7 سانتی‎متر و در ادامه دوره در حدود 10 سانتی‎متر پیشنهاد شده است. پس از این دوره برای باقیمانده دوره پر شدن دانه و رسیدن محصول، آب از سطح مزرعه خارج می‎گردد.
این روش آبیاری دارای پیچیدگی چندانی نبوده و تنها با تشخیص مراحل رشد که برای کشاورزان بسیار ساده است، قابل اجرا می‎باشد.
واضح است که در این روش در مقایسه با غرقاب دائم که عموماً توسط کشاورزان به کار برده می‎شود به طور قابل ملاحظه‎ای از آب مصرفی کاسته می‎شود.

شکل (1-3): آبیاری برنج براساس مراحل رشد (48).
1-9- اثر کمبود آب:
تنش عبارت است از «هر عامل محیطی که قادر به ایجاد استرین زیان‎آور در گیاه باشد.»
آب عامل اصلی تشکیل دهنده بافت،‌معرف در واکنش‎های شیمیایی، حلال، وسیله انتقال متابولیتها و مواد معدنی داخل گیاه و ضروری برای بزرگ شدن سلول از طریق افزایش فشار ترگر است. با وقوع کمبود آب بسیاری از فرآیندهای فیزیولوژیکی مرتبط با رشد تحت تأثیر قرار می‎گیرد. و با کمبودهای شدید حتی مرگ گیاه ممکن است رخ دهد (15).
نیاز آب در مرحله گیاهچه‎ای پایین است. و تنش در این مرحله می‎تواند جبران شود. تنش آب در طول مرحله ‌رویشی، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه و سطح برگ را کاهش می‎دهد (42). هر چند که اثر آن در طول این مرحله با شدت تنش و سن گیاه مختلف است. ارقام دیررس نسبت به ارقام زودرس کاهش عملکرد کمتری دارند با طوری که دوره‌رویشی زیاد، زمانی که تنش رفع می‎شود،‌ می‎تواند به گیاه در جهت جبران آن کمک کند.
توسعه برگ در طول مرحله رویشی به تنش آب خیلی حساس است. بزرگ شدن سلول به ترگر جهت توسعه دیواره سلولی و ایجاد شیب پتانسیل آب جهت ورود آب به سلول نیاز دارد (51).
برگ‎های برنج در حالت کلی دارای میزان تعرق خیلی بالایی هستند. بنابراین برنج تحت سطوح بالای تشتشع ممکن است به علت پژمردگی میان روز آسیب ببیند (42). برنج می‎تواند حتی وقتی که رطوبت خاک در حد ظرفیت مزرعه است پتانسیل تعرق داشته باشد. بنابراین نگهداری رژیم آب در حد اشباع در طول دوره رشد گیاه جهت ذخیره آب و افزایش عملکرد دانه، بهترین حالت است. اگر فشار علفهای هرز بالا باشد ثابت نگهداشتن آب تا نزدیک کانوپی و سپس حفظ شرایط اشباع خاک می‎تواند ذخیره آب را بدون کاهش در عملکرد افزایش دهد (42).
از ترک برداشتن خاک بدلیل اینکه از نفوذ آب در طول آبیاری‎های بعد می‎کاهد باید جلوگیری شود (42).
در حالت کلی برنج کمتر از 5% آب جذب شده از طریق ریشه‎ها از خاک را استفاده می‎کند. مابقی از طریق تعرق از دست می‎رود که این به حفظ تعادل انرژی برگ گیاه کمک می‎کند (42). کاهش پتانسیل آب برگ، روزنه‎ها را بسته، تعرق را کاهش داده و درجه حرارت برگ را افزایش می‎دهد. بسته شدن روزنه‎ها می‎تواند به دلیل تجمع اسید آبسیزیک باشد که یک مکانیزم مقاومت به خشکی است (51) حتی با اینکه بسته شدن روزنه‎ها کارآیی مصرف آب را تحت شرایط تنش آب بهبود می‎بخشد. این کاهش آسمیلاسیون کربن بدلیل کاهش در انتقال فیزیکی مولکول ‎Co2 است و افزایش درجه حرارت بر فرآیندهای بیوشیمیایی را کاهش می‎دهد. کاهش حلالیت ‎Co2 ممکن است آسمیلاسیون ‎Co2 را کاهش دهد. انتقال آسمیلاتها ممکن است تحت شرایط پسابیدگی بدلیل کاهش در ظرفیت مبداء و مقصدو کاهش پتانسیل آب کم شود (42، 78).